Kadim Şifa İksiri: Zeytinyağı ve Tarihçesi
Anadolu insanının yakından tanıdığı, hayatının ayrılmaz parçası olan bir ağaç zeytin. Yağından, yaprağından, küspesinden, meyvesinden, odunundan sayısız alanda faydalandığımız… Kültürümüzün, tarihimizin ve ekosistemimizin en değerlilerinden. Peki tarihini ne kadar biliyoruz?
Zeytinin ilk işlenmeye ve gıda olarak kullanılmaya başlanması bundan yaklaşık 6.000 yıl öncesini gösteriyor ve Suriye ve aşağı Sahara Afrika’sında zeytinle ilk karşılaşmamızı yaşıyoruz. Zeytini ilk evcilleştirmeyi başaranlar Samiler. Yani bu erken Bronz çağını bize göstermekte. Zeytinle insanlık birlikte büyümüş ve gelişmiş de diyebiliriz :) Yine ilerleyen dönemlerde zeytinyağının kullanılmasında Akdeniz kıyısı bölgelerde tablet yazıları, mezar oymaları, zeytinyağı kalıntıları bulunan toprak kaplar ve zeytin odunu kalıntılarına rastlanıyor. Yani zeytin artık insanlığın ayrılmaz bir parçası haline geliyor.
İlk zeytinyağı ticareti izlerine de, milattan önce 1700 yılına tarihlenen Girit Adası’ndaki Kral Knossos sarayındaki tabletlerde rastlıyoruz. Zeytinin İspanya ve İtalya’da yayılmasının ise milattan önce 1000 yıllarında Fenikeliler sayesinde olduğu düşünülüyor.
Zeytinin zor yetişen, zor meyve veren ama bir yetişince de şifa kaynağına dönüşen yapısından dolayı zeytin bu toplumlarda adeta tanrıların hediyesi olarak kabul ediliyor ve çok değerli bir kültür öğesine dönüşüyor.
Zeytinyağının m.ö. 1000 yılından sonra batıya yayılmasını takiben yazılı kayıtlar artıyor ve farklı kullanım alanlarını görmeye başlıyoruz. Zeytinyağı gittiği her toplumda lamba yağı olarak kullanılmaya başlanıyor ki bu büyük bir değer taşıyor. İkincil olarak dini törenlerde, sefere giden askerleri kutsamakta “anointment” olarak kullanılıyor. Cildi güzelleştirdiği keşfedildikten sonra da tabii ki kozmetik olarak ve sabun olarak kullanılmaya başlanıyor.
Peki zeytin sıkım teknikleri 6000 yıl içerisinde değişti mi? Aslında hayır, çok da değişmedi. Zeytinlerin toplanıp ayıklanması, (belki yıkanması değişmiş olabilir), ezilmesi ve sıkılması yöntemleri genel olarak aynı. Atalarımız taş silindir kullanırken biz artık hava geçirmeyen makinelerden faydalanıyoruz. Onlar eşeklere veya atlara bu silindirleri çektirirken, biz motorların gücünden. Onların ahşap silindir ve kollu vidalı presleme yöntemleri bizim bugünkü teknolojilerimize kılavuzluk ediyor.
Tarih boyunca insanlığa yoldaşlık eden zeytin ağacı kültürlere, dinlere, mitolojilere, türkülere girmiş, şifa kaynağı ve ticaret öğesi olarak bizi beslemiş ve beslemeye de devam ediyor.
Kaynaklar:
www.thoughtco.com